Page 39 - คู่มือกิจกรรม งาน workshop วิทยาศาสตร์กับงานอนุรักษ์ศิลปกรรมไทย
P. 39
36
5. กิจกรรมปูนโบราณและจิตรกรรมฝาผนัง
ี่
ุ
้
ั
ปูนหมัก (Lime Putty) เป็นวัสดทมีบทบาทสาคญในสถาปัตยกรรมไทยโบราณ ใชในการก่อสร้าง
ื่
โบราณสถานตางๆ โดยน าปูนหมักไปผสมกับทราย ใชเป็นวัสดเชอมประสาน เรียกว่า ปูนสอ (Mortar) และ
้
ุ
่
เมื่อน าปูนหมักไปผสมกับทรายและเส้นใย เป็นวัสดุฉาบผิวเรียกว่า ปูนฉาบ (Plaster) นอกจากนี้ยังมีการน าปูน
้
ั
่
หมักไปผสมกับทราย เสนใย และกาว น าไปปั้นเป็นลวดลายตางๆ ใชในการประดบตกแตงสถาปัตยกรรม
้
่
เรียกว่า ปูนปั้น (Stucco)
ุ
ุ
ในปัจจบันพบว่ามีการศกษาคณสมบัตของปูนทจะน าไปใชในการอนุรักษ์นั้นน้อยมากและ ยังไม่มี
ึ
ี่
ิ
้
ี่
มาตรฐานทแน่นอน บางกรณพบว่ามีการผสมปูนซีเมนตปอร์ตแลนด หรือซีเมนตขาวเข้าไปในเนื้อปูนใน
์
์
์
ี
่
่
ปริมาณทแตกตางกันเพื่อให้ปูนแข็งตวไดเร็วขึ้น ซึ่งสงเหลานี้ก่อให้เกิดผลเสยตอทงงานสถาปัตยกรรมและ
ี่
่
ิ่
ั้
ี
ั
้
ึ
ึ
ิ
่
ี่
ุ
ิ
้
ั
ประตมากรรมโบราณ ดงนั้นในงานศกษาครั้งนี้จงมุ่งเน้นให้ไดปูนทมีคณสมบัตทเหมาะสมตอการดาเนินงาน
ี่
อนุรักษ์
5.1 ชนิดของปูนโบราณ
่
ื่
ุ
้
ี่
ปูนโบราณนั้นมีด้วยกันหลากหลายชนิด ซึ่งปูนโดยสวนใหญ่ทาหน้าทเป็นวัสดเชอมประสาน ใชสาหรับ
้
ก่อสร้างอาคารโบราณสถานหรือประติมากรรมประเภทต่างๆ นอกจากนี้ปูนโบราณยังสามารถใชในการตกแตง
่
ั้
ผิวภายนอกแทนการใช้สีในปัจจุบัน โดยสามารถแบงประเภทของปูนโบราณตามลกษณะการใชงานไดทงหมด
้
้
ั
่
3 ประเภทดังต่อไปนี้
1.1 ปูนปั้น (Stucco)
้
ปูนปั้น เป็นวัตถุดบทไดจากการน าปูนหมัก ผสมกับทราย เสนใยกระดาษและน้ ากาวประสาน โดยมี
ี่
้
ิ
อัตราส่วนโดยน้ าหนักของปูนขาว (CaO) 43% ทราย 22% เส้นใยกระดาษ 5 % กาวหรือตวประสาน 30 %
ั
่
ผสมวัสดุต่างๆให้เข้ากันโดยการตาหรือโขลก บางครั้งชางจงเรียกปูนชนิดนี้ว่า “ปูนตา” โดยปูนปั้นจะแข็งตว
ั
ึ
เมื่อท าปฏิกิริยากับแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศ เกิดเป็น CaCO
3
1.2 ปูนสอ (Mortar)
ี่
ปูนสอหรือปูนก่อ คือปูนขาวที่ผสมกับทราย ใช้ส าหรับเชื่อมประสานอิฐหรือหิน ทใชในการก่อสร้างผนัง
้
หรือพื้น ในบางทจะมีการผสมกาวหนังสตว์หรือหรือน้ าอ้อยไปดวย เพื่อชวยเพิ่มความแข็งแรงของการเชอม
ื่
ั
ี่
่
้
ประสานนั้น
1.3 ปูนฉาบ (Plaster)
่
่
ปูนฉาบที่ใช้ในการอนุรักษ์โบราณสถานเกิดจากส่วนผสมของปูนหมักและทรายตามอัตราสวนของแตละ
้
ี่
่
้
่
ชั้น อัตราส่วนผสมระหว่างปูนหมักกับทรายนั้น สามารถแบ่งออกได 2 อัตราสวน สวนทหนึ่งใชสวนผสม 2:5
่
ื
้
้
ิ
ุ
โดยปริมาตร เพื่อเป็นปูนฉาบ ส่วนปูนส่วนที่สอง สาหรับใชฉาบผวนอกสดนั้นตองเพิ่มสวนผสมคอกระดาษสา
่
หรือกระดาษฟาง ต าให้เข้ากัน
ปูนฉาบชั้นใน มีการผสมกาวหนังสัตว์ และบางครั้งอาจจะผสมด้วยหัวน้ าอ้อย การฉาบจะฉาบอย่างน้อย
่
้
ี่
ั้
ั้
ั้
่
3 ชน ปูนชนในและชนกลางใชสวนผสมปูนตอทราย คอ 2 : 5 โดยปริมาตร สวนชนนอกใชสวนผสมท 1 : 3
้
ื
ั้
่
่
โดยปริมาตร ความหนาของปูนฉาบแต่ละชั้นอยู่ระหว่าง 9-20 มิลลิเมตร มักจะมีการขัดให้พื้นผวปูนหยาบเพื่อ
ิ
็
ช่วยเรื่องการเกาะตัว ปูนฉาบจะหดตัวค่อนข้างมาก เพราะฉะนั้นมักจะต้องใช้น้ าฉีดพรมเลกน้อย เพื่อไม่ให้ปูน
ฉาบแห้งเร็วเกินไป
